ازدواج سفید که در ایران در چند سال اخیر رواج پیدا کرده است، در واقع اصلاً ازدواج نیست! در ایران به هم‌خانه شدن یک پسر و یک دختر، بدون اینکه صیغه محرمیت برای آن دو جاری شود، ازدواج سفید گفته می‌شود. به دلیل اینکه این کار برخلاف قوانین اسلام است، مسئولین ایران افرادی که به ازدواج سفید روی آورده‌اند را تهدید به مجازات کرده‌اند. به همین خاطر هیچ آمار رسمی در کشور وجود ندارد که به ما نشان دهد که در ایران چند نفر به اصطلاح “ازدواج سفید” کرده‌اند. اما واقعا آیا ازدواج سفید مشکلی دارد؟ اگر این نوع هم‌خانه شدن بد است، چرا این مقوله در حال شیوع و افزایش است؟ با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید تا ازدواج سفید را از جنبه‌های مختلف بررسی کنیم.

ازدواج سفید چیست؟

شرایطی که یک مرد و یک زن، بدون اینکه با یکدیگر به صورت رسمی ازدواج کرده باشند، در یک خانه و زیر یک سقف زندگی کنند، ازدواج سفید نام دارد. بسیاری معتقدند که ازدواج سفید خیلی مشابه به ازدواج بلانک است، اما باید بگوییم که این دو ازدواج کاملاً با یکدیگر متفاوت هستند. در ازدواج سفید مرد و زن به خاطر رابطه عاطفی که دارند با یکدیگر زندگی می‌کنند ولی ازدواج آن‌ها در جایی ثبت نشده است. ازدواج بلانک یا Marriage Blanc معمولاً دلایلی به جزء رابطه عاطفی دارد. ازدواج بلانک معمولاً به خاطر دلایل اقتصادی است.

در فیلم‌های غربی این نوع ازدواج‌ها به راحتی قابل مشاهده هستند. برای مثال، یکی از زوجین مشکلات اقتصادی شدید دارد و به خاطر همین مشکلات تن به زندگی با فرد دیگری می‌دهد. یک نمونه دیگر از ازدواج بلانک، مهاجرانی هستند که به صورت غیرقانونی و بدون اخذ ویزا به یک کشور اروپایی سفر می‌کنند. آن‌ها برای اینکه بتوانند پروسه اخذ اقامت خود را سرعت ببخشند، با یک شهروند آن کشور ازدواج می‌کنند، اما در این ازدواج علاقه هیچ نقشی ندارد.

پس ازدواج سفید با ازدواج بلانک کاملاً متفاوت است!

نام های دیگر این ازدواج

ایران کشوری است که با قانون‌های دینی اداره می‌شود پس جای تعجب ندارد که این نوع ازدواج در این کشور برخلاف مقررات باشد. بسیاری از افراد متدین با این عمل مشکل دارند و حتی آن را عملی شیطانی و حرام خوانده‌اند. بسیاری از آنان معتقدند که خطاب کردن این نوع ازدواج با نام “ازدواج سفید” توسط عوامل خارجی اتفاق افتاده است تا به این ازدواج حرام مشروعیت و مقبولیت داده شود. افراد تندروی مذهبی تلاش کرده‌اند تا با استفاده از عبارت “هم‌خانه” مقوله ازدواج سفید را از ذهن مردم پاک کنند، اما خوب همه ما می‌دانیم که هم‌‌خانه بودن با ازدواج سفید متفاوت است.

تفاوت ازدواج سفید با هم خانه

اولین تفاوت ازدواج سفید با هم‌خانه بودن در جنسیت افراد در خانه است. همانطور که پیش‌تر به این موضوع اشاره کردیم، در ازدواج سفید یک مرد و یک زن در خانه با یکدیگر زندگی می‌کنند. اما در مقوله “هم‌خانه” معمولیت جنسیت افراد زیر سقف یکسان است، یعنی یا همه آن‌ها مرد هستند و یا زن! تفاوت دوم وجود علاقه عاطفی بین افراد است. شما وقتی با یک نفر هم‌خانه می‌شوید، صرفاً یا با هم دوست هستید یا همکار یا اصلاً همدیگر را نمی‌شناسید. اما در ازدواج سفید، مرد و زن یکدیگر را می‌شناسند و رابطه عاطفی بین این دو برقرار است.

دلایل رشد این نوع ازدواج در ایران

ازدواج سفید چند سالی است که یکی از مهم‌ترین و داغ‌ترین مباحث برای گفتگو است. از دانشگاه‌ها گرفته تا تلویزیون، شبکه‌های اجتماعی و حتی در کوچه و خیابان‌ها بسیاری در مورد این نوع ازدواج با هم صحبت می‌کنند و آن را از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می‌دهند. برای بررسی دلایل رشد ازدواج سفید، لازم است که این موضوع را از ابعاد افتصادی، روانشناسی، جامعه‌شناسی… مورد بررسی و تحلیل قرار داد.

به نظر پژوهشگران ایرانی، انجمن ایران‌پژوهی، یکی از مهم‌ترین دلایل رشد نرخ ازدواج سفید در ایران وجود داشتن ازدواج سنتی است. حتماً شما هم این موضوع را در اطراف و پیرامون خود احساس کرده‌اید که تعداد ازدواج‌ها و جشن‌های عروسی روز به روز در حال کاهش است. این نشان می‌دهد که نسل جوان امروزی که با نام نسل زد نیز شناخته می‌شوند اصلاً اعتقادی به ازدواج سنتی که از طرف بزرگترهای خانواده دیکته میشد ندارند. این عدم پیروی از سنت‌های منسوخ شده باعث شده است که جوانان تلاش کنند تا خودشان شریک زندگی خود را پیدا کنند. برخی از آن‌ها نیز تصمیم می‌گیرند بدون اختصاص دادن هزینه برای عروسی و ثبت رسمی ازدواج، با یکدیگر ازدواج کنند.

ازدواج سفید در ایران غیرقانونی است

بحث در مورد وضعیت حقوقی «ازدواج سفید» از درون باور اسلامی نشأت می‌گیرد، زیرا این موضوع مبنای قانون ازدواج در ایران معاصر است. بر اساس احکام شیعه، هرگونه رابطه صمیمی بین زن و مرد که بدون ازدواج یا خارج از ازدواج باشد (مانند سکس و زنا) نامشروع یا غیرقانونی محسوب می‌شود. طبق ماده 637 فصل 18 (با عنوان جرایم منافی عفت و اخلاق عمومی) قانون مجازات اسلامی روابط صمیمانه بین زن و مردی که زوج (با یکدیگر به صورت رسمی ازدواج نکرده‌اند) نیستند تا 99 ضربه شلاق محکوم می‌شود.

بحث حقوقی بر دو مفهوم معروف به نام محرم و نامحرم متمرکز است. عموماً هر زن و مردی که با هم فامیل هستند یا بالعکس می‌توانند با یکدیگر ازدواج کنند. مانند پسرعمو، پسر خاله یا اقوام دور، نامحرم – یعنی غریبه – محسوب می‌شوند و ارتباط آن‌ها در خلوت محدود است. یعنی زن باید در مقابل چنین مردی حجاب کند و مرد با زن تماس فیزیکی و حتی چشمی طولانی نداشته باشد. حالت نامحرمیات (حالت ناآشنایی و در دسترس نبودن) به عنوان یک حالت طبیعی برای کسانی که خویشاوند نیستند، مثلاً با نکاح قابل اسقاط است که زن و مرد را محرم یکدیگر می‌کند، یعنی با یکدیگر محرم می‌شوند.

مطابق آموزه اسلام، «ازدواج سفید» به عنوان رابطه‌ای است که در آن پیوندهای زناشویی برقرار نمی‌شود، زیرا به دو نامحرم اجازه نمی‌دهد تا با یکدیگر رابطه صمیمی برقرار کنند. همانطور که قبلا ذکر شد، چنین عملی طبق قانون مجازات ایران قابل مجازات است. یکی از پیامدهای مجازات چنین اعمالی در ایران این است که کسانی که دست به «ازدواج سفید» می‌زنند معمولاً تصمیم می‌گیرند آن را مخفی نگه دارند. ماهیت پنهانی «ازدواج سفید» ممکن است ناشی از طبیعت همیشه محافظه کارانه جامعه ایران باشد که در آن زندگی مشترک قبل یا بدون ازدواج رسمی ممکن است غیرقابل قبول تلقی شود.

با این وجود، به نظر نمی‌رسد محدودیت‌های قانونی و اجتماعی در رابطه با زندگی بدون ازدواج رسمی، مانع بزرگی برای بسیاری از جوانان (حداقل در شهرهای بزرگ) باشد، که همانطور که رسانه‌ها و نهادهای دولتی گزارش داده‌اند، به‌طور فزاینده‌ای مشتاق مشارکت هستند (ایرنا 2014؛ نیک فام 2015؛ دین آنلاین 2014). زن و شوهری که در یک «ازدواج سفید» زندگی می‌کنند، در مصاحبه‌ای که بارها و بارها تجدید چاپ می‌شود، دلیل انتخاب خود را این‌گونه توصیف می‌کنند: «به آمار طلاق نگاه کنید که روز به روز افزایش می‌یابد. ما نمی‌خواهیم یکی از آنها باشیم. ابتدا می‌خواهیم همدیگر را بشناسیم و بعد اگر دیدیم تا آخر عمر همدیگر را می‌خواهیم، ​​رابطه‌مان را رسمی می‌کنیم.» (خبرآنلاین 1394).

حرف آخر

هیچ آمار رسمی از تعداد ازدواج‌های سفید در ایران در دسترس نیست، به همین دلیل نتوانستیم در این مقاله به منبعی برای آمار رسمی استناد کنیم. اما جدای از تمام این صحبت‌ها، مهم‌ترین اصلی که ما در ایران از آن بی‌بهره‌ایم، داشتن حق انتخاب است. ما به عنوان یک شهروند باید بتوانیم شرایط زندگی‌مان را بر اساس علاقه خود بچینیم، حال می‌خواهد ازدواج سفید باشد یا حجاب اختیاری.

حسن اسدی

من حسنم، 20 سالمه و دانشجوی جامعه شناسی هستم(البته فعلاً، شاید تا یکی دوماه دیگه اخراج بشم.) نکته دیگه ای هم نیست دیگه، خدافظ.