بر خلاف نکاح که از انواع عقد است و باید طرفین به توافق برسند، طلاق از نوع عقد است و فقط رضایت مرد کافی است. طبق ماده 1133 قانون مدنی، طلاق در صلاحیت مرد است و زن را فقط در شرایط بسیار خاص می‌تواند توسط قاضی طلاق دهد.

طلاق یک موضوع حقوقی است و هر مردی می‌‎تواند زن خود را طبق شرایط خود طلاق دهد. اما برای حفظ نظم اجتماعی و تثبیت ساختار خانواده، قانون شرایط نسبتاً سختی را برای طلاق فراهم کرده است تا مردان به راحتی نتوانند همسر خود را طلاق دهند.

البته مردان می‌توانند این قوانین را زیر پا بگذارند و به طور غیرقانونی همسر خود را طلاق دهند. اما مسلماً اگر قوانین را رعایت نکنند، مجازات خواهند شد. شرایط قانونی طلاق در زیر در این مقاله بیان شده است.

شرایط طلاق شرعی

طلاق در صورت داشتن شرایط زیر می‌تواند به ازدواج پایان دهد:

• طلاق باید عمدی باشد.
• طلاق باید با رضایت باشد. البته در مواردی که زن در دادگاه طلاق داده می‌شود، طلاق از روی اکراه نیست و صحیح است.
• طلاق باید یک شکل قانونی طلاق باشد.
• طلاق باید قطعی باشد. یعنی نباید جلویش را گرفت، مثلا یکی می‌گوید: اگر دو ماه دیگر باردار نشد، زنم را طلاق می‌دهم.
• صیغه طلاق باید توسط زن ذکر شود. این کار با ذکر نام یا ضمیر یا رجوع به او انجام می‌شود، مگر اینکه مرد زن داشته باشد; در این صورت اگر بگوید: زوجین مطلقه، زنش طلاق می‌گیرد.
• طلاق باید با حضور حداقل دو نفر عادل که طلاق را شنیده‌اند صورت گیرد.
• طلاق زن در اوج یا نفاس صحیح نیست مگر اینکه زن حامله باشد یا طلاق قبل از نزدیکی با زن انجام شده باشد یا شوهر غایب باشد تا از او مطلع نشود. در غیر این صورت طلاق در سایر موارد صحیح نیست مگر اینکه زن یائسه یا حامله باشد و طلاق زنی که با وجود سن پریود نشده باشد در صورتی صحیح است که سه ماه از آخرین رابطه گذشته باشد.

شرایط قانونی طلاق

طبق ماده 20 قانون حمایت خانواده ثبت رسمی ازدواج دائم و طلاق و … باید حضوری باشد و الزامی است. در صورتی که مردی بدون ثبت نام در دفاتر رسمی اقدام به ازدواج دائم یا طلاق نماید، مکلف به پرداخت جریمه درجه پنج یا هفت در هنگام اعلام واقعه می‌باشد.

برای ثبت رسمی طلاق زوجین باید به دادگاه خانواده مراجعه کرده و با تقدیم دادخواست و انجام تشریفات مربوطه تقاضای طلاق کنند. دادگاه با رسیدگی قضایی گواهی صادر می کند و در صورت عدم امکان صلح و سازش به متقاضی اجازه می دهد در حین طلاق در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق ثبت نام کند.

دادگاه مهریه، نفقه زن و اولاد، حاملگی و تکلیف مهریه را با توجه به شرایط صیغه و مندرجات سند ازدواج و نحوه نگهداری تعیین می‌کند. درخواست طلاق منوط به پرداخت حق مالکیت زن است. همچنین در صورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی در مورد فوت زوج، طلاق ثبت می شود.

در هر صورت اگر زنی بدون استفاده از این حقوق با ثبت طلاق موافقت کرد، می‌تواند پس از ثبت طلاق با اجرای رأی دادگاه طبق مقررات مربوط (ماده 29 خانواده خانواده) نسبت به ثبت طلاق اقدام کند.(قانون حمایت)

انواع طلاق در شرع

انواع طلاق شرعی

طلاق رجعی:

طلاقی است که به تقاضای مرد انجام می‌شود و در آن زن موظف است تمام حقوق زن از قبیل صداقت، نفقه، پوشش و مسکن را تا 100 روز تامین کند. در این نوع طلاق، مرد می‌تواند بدون تحلیل عقد و عقد جدید، تا پایان عقد به همسر خود استناد کند و با او زندگی کند. در این صورت طلاق باطل است.

طلاق همیشه دوطرفه است مگر اینکه تبدیل به یک رابطه و غیره شود. در طلاق، رابطه زناشویی قبل از انقضای عقد به طور کامل منحل نمی‌شود. بنابراین، در ایام ازدواج مجدد، حقوق و تکالیف ازدواج تا زمانی که با ماهیت طلاق مطابقت داشته باشد، مطابق قانون باقی می‌ماند. نفقه زوجه بر عهده زوج است و در صورت اختلاف دادگاه باید میزان آن را تعیین کند و در صورت فوت یکی از زوجین، دیگری از او ارث می برد.

طلاق بائن:

طلاقی است که در آن مرد حق رجوع به زن خود را ندارد یعنی برخلاف طلاق رجعی نمی‌تواند بدون عقد جدید به او استناد کند. طلاق در موارد زیر رخ می‌دهد:

1. طلاق دختر نابالغ یعنی دختری که هنوز 9 سالش تمام نشده است.
2. طلاق زن یائسه یعنی زنی که به سن ناباروری رسیده است (حدود 50 سال سن دارد و دیگر نمی‌تواند بچه دار شود).
3. طلاق در حین عقد یعنی قبل از ازدواج و در صورت عدم برقراری رابطه بین زن و شوهر.
4. طلاق زن سه طلاق زنی است که سه بار متوالی طلاق گرفته باشد.
5. طلاق خلع طلاقی است که در آن زن در ازای پولی که از او متنفر است، شوهر خود را طلاق می دهد.
6. طلاق مبارات طلاقی است که در آن طرفین به دلیل نفرت نسبت به یکدیگر درخواست طلاق می‌دهند. زن در طلاق از مرد کمتر از مهریه خود می گیرد.

طلاق توافقی:

طلاق توافقی طلاقی است که در آن زوجین در کلیه امور مربوط به زندگی مشترک اعم از مهریه، نفقه، جهیزیه و در صورت داشتن فرزند، حضانت و نحوه ملاقات با آنها توافق می‌کنند و به دادگاه تقاضای طلاق می کنند.

داوری، کارشناسی و بررسی مجدد طلاق توافقی نیست و تصمیم طلاق خیلی سریع گرفته می‌شود زیرا بین زوجین اختلافی وجود ندارد و هر دو طرف راضی به طلاق هستند. البته در قانون جدید حمایت از خانواده ارجاع به مرکز مشاوره صلح و سازش و طلاق برای جلوگیری از صدور حکم و طلاق پیش بینی شده است.

طلاق خلع و مبارات

زنانی که از ادامه ازدواج ناراضی هستند، گاه برای رهایی از آن، حاضرند پولی به همسر خود بدهند تا طلاق بگیرد و شوهر قبول می‌کند. این هزینه را باج می گویند. طلاقى که شوهر در مقابل گرفتن مال از زنش مى‌دهد به دو بخش طلاق مبارات و طلاق خلع تقسیم مى شود.

طلاق خلع

ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی می‌گوید: طلاق خلع طلاقی است که به موجب آن زن از روی کراهت شوهر خود را طلاق می‌دهد، اعم از اینکه مال مساوی باشد یا زیاد یا کمتر. در این نوع طلاق علاوه بر شرایط عمومی طلاق، شرایط زیر نیز باید احراز و اثبات شود:

زن از شوهر خود متنفر است: طبق ماده فوق طلاق زمانی حاصل می‌شود که زن از شوهر خود متنفر باشد و برای رهایی از او هزینه کند.
مقدار دیه: هر مقدار توافق شده بین زوجین قابل قبول است.
صیغه طلاق خلع: اگر چه طلاق ایقاع است و برای انعقاد آن نیازی به رضایت و قبولی زوجه نیست، اما اگر به صورت طلاق خلع باشد مانند عقد است زیرا عقد دارای اذن طرفین است. یکی زن و دیگری شوهر است و این امر با توافق هر دو لازم و قابل قبول است.

بنابراین کلمه طلاق خلع می‌تواند از کلمه طلاق و از کلمه خلع ید گرفته شده که پس از خلع ید (به منظور تحقق طلاق) توسط زن انجام می‌شود. مثلاً اگر زنی به شوهرش بگوید: اندکی پول به تو می‌دهم تا طلاقم بدهی و شوهر پاسخ دهد: تو مایه ننگ منی، بس است. اگر بعد از عبارت مذکور، شوهر بگوید: تو بر این و آن طلاق گرفتی، دیگر تأکیدی نیست، زیرا شوهر می‌تواند به زن پاسخ دهد: تو طلاق به این و آن و هر گاه بعد از آن بگوید بر عقده علی و … تاکید کرده است. برخی از حقوقدانان معتقدند که طلاق باید پس از طلاق خلع جاری شود در غیر این صورت طلاق کامل نمی‌شود.

طلاق مبارات

طبق ماده 1147 قانون مدنی طلاق موجب کراهت طرفین می‌شود ولی در این صورت عوض نباید بیشتر از مهریه باشد.برای انعقاد طلاق، علاوه بر شرایط اولیه طلاق، شرایط زیر لازم و ثابت شده است:

1. زوج ها از هم متنفر باشند.
2. مبلغ فدیه: طبق ماده صریح طلاق، میزان مخارجی که زن در مقابل طلاق به شوهر می‌پردازد نباید از مهریه بیشتر باشد.
3. صیغه طلاق مبارات: طلاق مبارات مانند ازدواج دو طرف است و مستلزم توافق و اراده طرفین است زیرا در مقابل استفاده زن از مال انجام می‌شود. بنابراین فرمول خاص خود را دارد.

حق طلاق برای زن

در چه شرایطی زن حق طلاق دارد و آیا می‌تواند حکم طلاق بگیرد؟ در زیر تمامی شرایط را توضیح داده‌ایم:

1. وکالت در طلاق: حق طلاق منحصراً در اختیار مرد است. اما مرد می‌تواند از طریق تشریفات قانونی به زن اجازه طلاق در هر زمانی بدهد. این وکالت باید به صورت کاملا قانونی در دفاتر اسناد رسمی ثبت شود تا زن در آینده از آن استفاده کند وگرنه در صورت درج در سند ازدواج اثری نخواهد داشت. در اسناد رسمی ازدواج، عقد دارای 12 شرط است که به زن حق طلاق می‌دهد. اگرچه مردان بی اطلاع هستند، اما معمولاً در زمان ازدواج شرایط را امضا می‌کنند.
2. عدم پرداخت نفقه: در صورت استنکاف زوج از پرداخت نفقه و عدم اجرای حکم و الزام وی به پرداخت نفقه، زوجه می‌تواند به دادگاه طلاق مراجعه کند و دادگاه زوج را مجبور به طلاق می کند. همچنین در صورتی است که زوجین قادر به پرداخت نفقه نباشند. (ماده 1129 قانون مدنی).
3. عسر و حرج زن: اگر ادامه ازدواج برای زن مشکل ایجاد کند، می‌تواند به دادگاه مراجعه و تقاضای طلاق کند. اگر این عسر و حرج در دادگاه ثابت شود، دادگاه می‌تواند زوج را به طلاق مجبور کند و در صورت عدم امکان اجبار زوجه با اذن حاکم شرع طلاق می‌گیرد. (ماده 1130).عسر و حرج عبارت است از وقوع حالتی که ادامه زندگی برای زوجه مشکل باشد و تحمل آن مشکل باشد و در صورت احراز دادگاه صالح موارد زیر از مصادیق عسر و حرج است.

• ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل شش ماه متوالی یا نه ماه متوالی در سال بدون عذر موجه.
• زوجین به نوعی از مواد مخدر یا الکل معتاد هستند که زندگی خانوادگی را مختل می‌کند و امتناع یا ناتوانی آن‌ها در اجبار آن‌ها را به ترک در زمانی که پزشک ترک اعتیاد را ضروری می‌داند.
• حکم قطعی زوجین به حبس از پنج سال یا بیشتر.
• آزار و اذیت همسر یا هر مزاحمت دائمی که به طور معمول توسط شرایط زن تحمل نمی‌شود.
• زوجین مبتلا به بیماری‌های روانی یا عفونی صعب العلاج یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل کند.
  در صورت اثبات هر یک از این شرایط در دادگاه، زوجین می‌توانند برای صدور حکم طلاق به دادگاه مراجعه کنند.

مراحل ثبت درخواست طلاق

شروع دادرسی مانند هر دعوای دیگری با طرح دعوی آغاز می‌شود. در صورت درخواست طلاق توافقی، دادگاه موضوع را به مشاوره خانواده ارجاع می‌دهد. در این موارد طرفین می‌توانند از ابتدا در مراکز فوق تقاضای طلاق کنند. در صورتی که زوجین از طلاق منصرف نشوند، مشاوره خانواده با تعیین شرایط توافق برای تصمیم گیری نهایی، موضوع را در دادگاه منعکس می‌کند.

علاوه بر طلاق توافقی، در سایر موارد طلاق نیز دادگاه باید موضوع را برای صلح و سازش به داوری ارجاع دهد. پس از ارجاع به داوری، هر یک از زوجین موظفند ظرف یک هفته از روز حضور در دادگاه، یکی از بستگان متاهل خود را که حداقل سی سال سن دارد و به مسائل دینی، خانوادگی و اجتماعی اطلاع داشته باشد را به عنوان داور به دادگاه بیاورند. دادگاه باید نظر داوران را بشنود و نظر بدهد.

در صورتی که طلاق توافقی یا به تقاضای زوجین باشد، دادگاه گواهی عدم امکان سازش صادر می‌کند و اگر به درخواست زوجین باشد، زوجین را به طلاق یا احراز شرایط حکم می‌کند.

اعتبار رای طلاق شش ماه از تاریخ قطعی شدن حکم و اعتبار گواهی عدم امکان سازش به دفتر رسمی ازدواج و طلاق سه ماه از تاریخ ابلاغ حکم قطعی می‌باشد. در صورتی که در آن مدت طلاق به اتمام نرسد یا طرفی که آن را به دفترخانه رسمی طلاق داده است ظرف سه ماه از تاریخ ثبت در دفترخانه حاضر نشود یا مدارک لازم را ارائه ندهد، گواهی صادر شده فاقد اعتبار است.

هرگاه گواهی عدم امکان سازش صادره بر اساس توافق زوجین به موجب قانون لغو شود، کلیه قراردادهایی که به موجب آن گواهی صادر شده است باطل می‌شود.

در صورتی که زوجین در مهلت مقرر برای ازدواج و طلاق به دفترخانه مراجعه و گواهی عدم امکان سازش ارائه کنند، در صورت عدم حضور زوجه و پس از درخواست از سوی اداره ثبت اسناد، طلاق تا این لحظه به زوجه اطلاع داده می شود.

مطابق ماده 20 آیین نامه اجرایی قانون حمایت از خانواده، در صورتی که زوج ظرف مدت سه ماه در دفترخانه حاضر شده و گواهی عدم امکان سازش ارائه کند و حقوقی به زوجه نپردازد و گواهی سود و اقساط به زوجه ارائه نماید. دادگاه صالح در مدت اعتبار عدم امکان سازش تا زمان تعیین تکلیف به بدهکار به قوت خود باقی است.

pariya