اگر شما و همسرتان مدتهاست که در تلاش برای بارداری هستید ولی نتیجه نمیگیرید، نگران نباشید! شما تنها نیستید. طبق آمار، در ایالات متحده بین 10 تا 15 درصد از زوجین، نابارور هستند. این رقم برای کشور خودمان ایران تا 22 درصد هم میرسد. اگر بخواهیم تعریف دقیقی از ناباروری ارائه دهیم، اینطور باید گفت که ناباروری یعنی عدم موفقیت زوجها در فرزندآوری بعد از حداقل یک سال رابطه جنسی منظم و بدون مراقبت.
علت ناباروری ممکن است نتیجهی یک مشکل فیزیولوژِیک در بدن شما یا همسر شما باشد، و یا ممکن است مجموعه ریسک فاکتورهای زیادی در بدن هردوی شما به عدم حاملگی منجر شود. خوشبختانه، روشهای درمانی امن و تاثیرگذار بسیاری برای رفع این مشکل وجود دارد.
فهرست
علائم ناباروری
اصلیترین و آشکارترین علائم ناباروری، عدم حاملگی بانوان است. گاهی اوقات، خانمهایی که مشکل ناباروری دارند، ممکن است پریودهای ماهانه نامنظم داشته باشند. در برخی موارد نیز، آقایانی که این مشکل را دارند مشکلات هورمونی همچون اختلال در رشد مو و عملکرد جنسی در آنها نمایان میشود. اما خبر خوب این است که بیشتر زوجها در نهایت بچه دار میشوند، چه با درمان چه بدون آن.
چه هنگام باید به پزشک مراجعه کرد؟
شما معمولا نیازی به مراجعه به پزشک متخصص ندارید مگر اینکه به مدت حداقل یک سال به طور منظم با همسرتان رابطه جنسی بدون مراقبت داشته باشید و بچه دار نشوید. اما اگر خانمها داراری شرایط زیر هستند، باید زودتر به پزشک خود مراجعه کنند:
- سن خانم ها بالای 35 سال باشد و برای مدت حداقل 6 ماه اقدام به حاملگی کرده باشند و نتیجه ای حاصل نشده باشد.
- خانم های بالای 40 سال
- خانمهایی که پریود نمی شوند و یا پریود نامنظم دارند.
- خانمهایی که پریودهای دردناک دارند.
- خانمهایی که مشکلات باروری در آنها تشخیص داده شده باشد.
- خانمهایی که سابقه چندین بار سقط جنین را دارند.
- بانوانی که از قبل تحت درمان سرطان بودهاند.
- بانوانی که دچار اندومتروز یا بیماریهای التهاب لگن هستند.
همچنین، آقایانی که دارای علائم زیر هستند باید سریعا به پزشک خود مراجعه کنند:
- تعدادکم اسپرم و یا هر مشکلی که مرتبط با کیفیت اسپرمها باشد.
- آقایانی با سابقه داشتن مشکلات جنسی و یا مشکلات پروستات و بیضهها
- آقایانی که تحت درمان سرطان بودهاند.
- آقایانی که بیضههای کوچک و یا ورم کرده دارند.
- آقایانی که در خانواده خود کسانی هستند که مشکل ناباروری دارند. (موروثی است)
علل ایجاد ناباروری در آقایان
تولید غیرعادی اسپرم و یا عملکرد غیرعادی آنها
غیرعادی بودن اسپرمها ممکن است در اثر عواملی همچون عدم انزال، نقصهای ژنتیکی، مشکلات سلامتی همچون دیابت، یا عفونتهایی مانند کلامیدیا (نوعی بیماری تناسلی باکتریایی)، سوزاک (نوعی بیماری مقاربتی که به سرعت بین زوجین منتقل میشود)، سرخجه و HIV بوجود آید. بیماری واریکوسل (بزرگ شدن عروق داخل بیضهها) نیز ممکن است بر روی کیفیت اسپرمها تاثیرگذار باشد.
مشکلاتی در راه انتقال اسپرم ها
ممکن است در اثر مشکلات جنسی مانند انزال زودهنگام، مشکلات ژنتیکی خاص مانند فیبروز کیستیک، مشکلات ساختاری مانند گرفتگی مجرای بیضهها، یا ضربه و آسیب به اندامهای تناسلی ایجاد شود.
بیش از حد قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی خاص
عواملی مانند حشره کشها و دیگر مواد شیمیایی و امواج میتوانند بسیار آسیبزا باشند. کشیدن سیگار، نوشیدن الکل، مصرف ماریجوانا، استروئیدهای آنابولیک، مصرف داروهای درمان عفونتهای باکتریایی، فشار خون بالا و همینطور افسردگی میتواند منجر به ناباروری در آقایان شود. اگر بطور مستمر در معرض گرما، برای مثال سونا یا جکوزی، قرار بگیرند، دمای بالای بدن آنها باعث تاثیر بر روی تولید اسپرم میشود.
آسیبهایی که مربوط به سرطان و درمان آن هستند.
امواج و شیمی درمانی از جمله این موارد هستند. درمان سرطان تولید اسپرم تازه در آقایان را، گاهی بشدت، ضعیف میکند.
علل ایجاد ناباروری در خانم ها
مشکلات تخمک گذاری
این مشکلات تاثیر بدی برای رها شدن تخمک ها از تخمدان بانوان دارند. این مشکلات شامل ناهنجاریهای هورمونی از جمله سندرم تخمدان پلی کیستیک است. هایپرپرولاکتمی (افزایش بیش از حد هورمون پرولاکتین- که به هورمون شیرساز در بدن خانمها معروف است-) نیز باعث اختلال در روند تخمکگذاری بانوان میشود. کم کاری و پرکاری تیروئید- هردو- باعث ایجاد بی نظمی در قاعدگی زنان میشود. از جمله موارد دیگر که بر روی تخمکگذاری یا پریود خانمها تاثیرگذار است میتوان به ورزش بیش از حد، مشکلات تغذیه و تومورها اشاره کرد.
ناهنجاری های مربوط به دهانه یا گردن رحم
این موارد شامل ناهنجاریهایی در گردن رحم، پولیپهایی در رحم و یا شکل غیرعادی آن میشود. تومورهای غیرسرطانی (خوشخیم) در دیوارهی رحم نیز با مسدود کردن لولههای فالوپ- لولههایی که تخمدانها را به رحم وصل میکنند- از رها شدن تخمک جلوگیری میکنند و در نتیجه ناباروری اتفاق میافتد.
صدمه به لولههای فالوپ یا گرفتگی آنها
این اختلال معمولا در اثر التهاب این لولهها ایجاد میشود. این مشکل ممکن است در اثر بیماریهای التهاب لگن بوجود آید. خود بیماریهای التهاب لگن در اثر عواملی چون عفونتهای واگیردار جنسی، اندومتریوز و چسبندگی بوجود میآیند.
اندومتریوز
اندومتریوز زمانی بوجود میآید که یک بافت اندومتریال (از جنس دیواره رحم) بصورت خودبخودی در خارج از رحم رشد میکند و در عملکرد رحم، تخدانها و لولههای فالوپ مشکل ایجاد میکند.
یائسگی زودرس
یائسگی زودهنگام زمانی اتفاق میفتد که تا قبل از 40 سالگی تخمدانها از فعالیت میایستند و خانمها دیگر پریود نمیشوند. اگرچه دلیل اصلی این امر کاملا مشخص نیست اما ریسک فاکتورهایی وجود دارند که به ایجاد یائسگی کمک میکنند از جمله: بیماریهای سیستم ایمنی بدن، مشکلات ژنتیکی خاص مانند سندرم ترنر (Turner)، امواج و شیمی درمانی
چسبندگی دهانه رحم
بافتهایی که پس از ایجاد یک زخم و بهبود آن در دهانهی رحم شکل میگیرند باعث چسبیدن جدارههای آن میشود. این زخمها ممکن است بر اثر عواملی همچون عفونتها، آپاندیس، اندومتریوز و یا جراحیهای مربوط به این ناحیه ایجاد شوند.
سرطان و درمان آن
سرطانها، معمولا سرطانهای نواحی تناسلی، و همچنین روشهای درمان آنها از جمله امواج و شیمی درمانی بشدت باروری خانمها را تضعیف میکنند.
ریسک فاکتورها
ریسک فاکتورها یا عوامل خطرآفرین ممکن است بر روی هر یک از دو زوجین به یک میزان تاثیرگذار باشند. این ریسک فاکتورها عبارتند از:
سن: باروری بانوان با افزایش سن به تدریج کاهش مییابد. مخصوصا در دهه 30 زندگی آنها و بعد از سن 37 سالگی با شیب بیشتری کاهش پیدا میکند. کاهش احتمال باروری در خانمهای بزرگتر از 40 سال به دلیل کاهش تخمکهای بدن آنها و همچنین کاهش کیفیت این تخمکهاست. در مورد آقایان نیز مردهای بالای 40 سال نسبت به آقایان جوانتر، ریسک ناباروری بیشتری دارند.
مصرف تنباکو: مصرف تنباکو و یا ماریجوانا توسط مرد یا زن، احتمال بچه دار شدن را به یک اندازه کاهش میدهد. سیگار کشیدن همچنین تاثیرگذاری درمانهای ناباروری را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد. آمار سقط جنین در بانوانی که سیگار میکشند به مراتب بالاتر از بانوانی است که سیگار نمیکشند. مصرف سیگار در آقایان باعث کاهش تعداد اسپرمها و اختلال در نعوذ میشود.
مصرف الکل: هیچ حد نصاب مصرفی برای خانمها در الکل وجود ندارد، چه در زمان حاملگی چه در زمان اقدام برای بارداری. مصرف الکل در بانوان منجر به ناباروری میشود. در مورد آقایان نیز مصرف الکل باعث کاهش چشمگیر تعداد اسپرمها و قدرت تحرک آنها میشود.
اضافه وزن: اضافه وزن یکی از مهمترین علل ناباروری در آقایان و خانمها محسوب میشود.
کمبود وزن: خانمهایی که بخاطر مواردی همچون مشکلات تغذیه و کم اشتهایی، و یا گرفتن رژیمهای کم کالری و سخت گیرانه دچار کمبود وزن هستند، در معرض ابتلا به ناباروری اند.
مشکلات ورزشی: کم تحرکی و ورزش نکردن منجر به چاقی میشود که خود باعث افزایش ریسک ناباروری میشود. در موارد نادری، ناباروری ممکن است در زنانی که اضافه وزن ندارند ولی فعالیتهای شدید بدنی دارند رخ دهد.
راههای پیشگیری از ناباروری
برخی از علل ناباروری قابل جلوگیری نیستند ولی میتوانید از بسیاری از آنهابا رعایت نکات مهم، جلوگیری کنید و شانس بچه دار شدن خود را بالا ببرید.
پیشگیری توسط زوجین
بهتر است زوجین در هنگام نزدیک شدن به دوره تخمک گذاری خانمها، رابطه جنسی بیشتری با هم برقرار کنند. داشتن سکس از حداقل 5 روز مانه به تخمکگذاری، شانس شما برای باروری را افزایش میدهد. تخمک گذاری معمولا در میان دوره های قاعدگی رخ میدهد. بطور مثال اگر سیکل ماهیانه خانمی 28 روز باشد، دوره تخمک گذاری از روز 14 شروع میشود.
پیشگیری در آقایان
- از مصرف مواد و تنباکو خودداری کنید و مصرف بیش از حد الکل را نیز کنار بگذارید
- از حمام کردن در وانهای آب بسیار گرم و یا رفتن به سونای داغ خودداری کنید.
- از اینکه در معرض مواد شیمیایی و سموم محیطی و یا صنعتی قرار بگیرید، اجتناب کنید.
- از مصرف داروهایی که بر اباروری شما اثر میگذارند، خودداری کنید. (این مورد حتما باید با مشورت پزشک انجام شود.)
- بطور منظم و سبک ورزش کنید.
پیشگیری در خانم ها
- سیگار کشیدن را ترک کنید.
- از مصرف الکل و مواد مخدر اکیدا پرهیز کنید.
- مصرف کافئین خود را کاهش دهید. (بانوانی که در حال اقدام به حاملگی هستند، باید در مورد دوز مصرف کافئین خود با پزشک مشورت کنند.)
- بطور منظم و سبک ورزش کنید.
- از کاهش وزن و یا افزایش وزن افراطی پرهیز کنید.
خاطره سرایی هستم. متولد 1372 و کارشناس بیوتکنولوژی از دانشگاه سراسری کاشان. در زمینه ترجمه و سئو فعالیت دارم و از انجام آنها لذت میبرم. ورزش، خوشنویسی و نوشتن از علاقهمندیهای شخصی من هستند. امیدوارم از خواندن مقالات من لذت ببرید و آنها را به اشتراک بگذارید.
بسیار عای و کاربردی