این درست است که همه ما از بودن در فضای مجازی لذت می‌بریم, اما آیا این فضا به ما آسیبی می‌رساند؟ آیا می‌توان فضای مجازی را مقصر تنهایی افسردگی و گوشه گیری خیلی از افراد جامعه دانست؟ باید عادت های خود را بشناسیم و آن ها را مدیریت کنیم تا حالمان بهتر شود.

نقش فضای مجازی در سلامت روان ما

ما انسان ها موجوداتی اجتماعی هستیم. ما برای اینکه در زندگی خود همواره شاد باشیم به همراهی دیگران احتیاج داریم, و برای این کار باید ارتباطات قوی و محکم با دوستان خود داشته باشیم. این امر تاثیر  مستقیم بر سلامت روان ما دارد. ارتباطات اجتماعی گسترده نه تنها باعث کاهش اضطراب, افسردگی و اندوه می‌شود، بلکه باعث افزایش اعتماد به نفس و شادی در زندگی شخصیمان نیز می‌شود.

در دنیای امروز, خیلی از ماها برای پیدا کردن دوست و افراد جدید در زندگی اجتماعی و یا فردیمان, به برنامه های متعددی رجوع می‌کنیم. ما نمی‌توانیم منکر خوبی‌های فضای مجازی بشویم, اما آیا این دوستی ها با دوستی های فضای واقعی و حقیقی برابر است و آیا می‌توان آن را به عنوان جانشینی برای رابطه های واقعی در نظر گرفت؟

یکی از اصول مهم انتقال حس, “دیدن” است. در بخش آموزش هم، چنین است و بر طبق آمار و تحقیقات دانشمندان جهان, 70 درصد آموزش, دیدن و تماشا کردن است. و به همین علت است که آموزش مجازی و آنلاین, هر چقدر هم که خوب باشد بازهم منتقدین خود را دارد. زیرا دانشجوها نمی‌توانند فقط با گوش دادن، عمل یادگیری را کامل کنند و نیاز دارند که ببینند و یاد بگیرند. امر آموزش آنلاین باعث ناراحتی و افسردگی بسیاری از دانشجوها شده که می‌تواند مهر تاییدی بر مقوله افسردگی باشد که موضوع بحث ما هم هست.

جنبه های مثبت فضای مجازی

اگرچه رابطه‌های شکل گرفته در فضای مجازی همانند رابطه های واقعی نیستند و حس‌های شما کامل بروز داده نمی‌شود ولی همچنان می‌توان فضای مجازی را فضایی مثبت تلقی کرد. نکته‌های مثبت فضای مجازی عبارت اند از:

• همراه و همگام بودن با جامعه در زمینه های آنلاین
• پیدا کردن دوست های جدید; تعامل با افرادی که سلیقه های مشترکی با شما دارند
• همراهی در زمینه های مهم اجتماعی و آگاهی دادن به مردم
• یک فضای بزرگ برای پرورش استعداد های خود
• پیدا کردن منابع ارزشمند برای مطالعه و یادگیری

این ها نکته های مثبتی هستند که همه درستی شان را قبول دارند. حالا نکته های منفی که معمولا پیامد های منفی هم در پی دارند و باید به آن ها توجه ویژه تری هم داشت.

جنبه های منفی فضای مجازی

به دلیل اینکه فضای مجازی یک تکنولوژی تقریبا جدید و نو ظهور می‌باشد, تحقیقات بسیاری بر روی این مبحث انجام نشده است. اما همان تحقیقات کمی هم که انجام شده‌اند اطلاعات مهمی‌ را به دست ما رسانده اند که مرور آن ها خالی از لطف نیست. این تحقیقات ارتباط مهمی‌ بین فضای مجازی و روان ما را کشف کرده اند. ما معمولا با خبرها و محتوای فضای مجازی, شاد, عصبانی و یا غمگین می‌شویم و این درباره همه ی ما صدق می‌کند.

احساس بی کفایتی فضای مجازی در زندگی روزمره

حتما برای شما هم اتفاق افتاده است که با دیدن عکس و ویدیوهای مسافرت و خوش گذرانی های دیگر افراد در فضای مجازی, احساس پوچی کنید. با اینکه همه ما می‌دانیم که مردم فقط از خوبی و خوشی های زندگی شان در فضای مجازی سخن می‌گویند, اما نمی توانیم این حس بی کفایتی را توجیه کنیم. اکثر افراد فقط راجع به موفقیت ها و خوشبختی خودشان صحبت می‌کنند که حتی ما نمی‌دانیم که آیا این مواردی که توسط آن فرد یا افراد گفته می‌شوند حقیقت دارند یا خیر؟

ترس از دست دادن

این حس که دیگران مدام در حال خوش گذرانی هستند, اما شما مجبور هستید که کار کنید تا مخارج زندگی تان را تامین کنید, حس خیلی بدی است. ما وقتی مدام این محتوا را دنبال می‌کنیم, احساس ترس به ما دست می‌دهد و ما با خود می‌گوییم که تنها کسی که از زندگی اش استفاده ای ندارد, من هستم. و این حس مدام ما را همراهی می‌کند و ما کم‌کم به داشته هایمان نیز شک میکنیم. مثلا می‌گوییم: ممکن است که خانواده ام به خاطر فراهم نکردن شرایط عالی مرا ترک کنند و یا من بی مصرف هستم چون نمی‌توانم برای فرزندم هر چیزی که می‌خواهد را بخرم. در حالی که خانواده شما می‌بیند که شما تمام تلاشتان را می‌کنید و قدردان زحمات شما هستند.

گوشه گیری

تحقیقات دانشجوهای دانشگاه پنسیلوانیا نشان می‌دهد که شبکه های اجتماعی مختلف باعث افزایش حس تنهایی ما می‌شوند. این حس ما را کم کم گوشه گیر می‌کند. ما را از اجتماع دور می‌کند و ما توانایی ارتباط گرفتن با دیگر افراد جامعه را از دست می‌دهیم چون حس می‌کنیم که جامعه و دوست های ما دیگر به ما نیاز ندارند. و اگر کسی هم قصد کمک کردن ما را داشته باشد, ما آن را به عنوان ترحم تلقی می‌کنیم و در مقابل آن مقاومت می‌کنیم که در نتیجه باعث از دست دادن آن دوستی می‌شود که قصد کمک به ما را داشته است.

زورگویی اینترنتی

خیلی از نوجوان‌ها در فضای مجازی مورد آزار و هجمه افراد ناشناس قرار می‌گیرند که تاثیر منفی در روحیه آن فرد یا افراد دارد. این مزاحمت‌ها و سوء استفاده‌ها باعث ایجاد خلاء و حفره‌هایی در فرد قربانی می‌شوند که فرد را دچار بحران شخصیتی می‌کنند و ترمیم این حفره‌های شخصیتی بسیار زمان‌بر هستند. متاسفانه در بسیاری از موارد, قربانی ها با کسی درباره مزاحمت‌های ایجاد شده، صحبت نمی‌کنند. در این موارد, حل کردن مشکلشان غیرممکن می‌شود. روان شناس ها می‌توانند این مشکل را حل کنند ولی اول باید بدانند که مشکل چیست تا بتوانند آن را حل کنند.

نتیجه گیری

همیشه میانه‌روی بهترین گزینه است. افراط و تفریط همیشه معایبی را همراه خود دارند. ما انسان ها باید از هر چیزی برای بهتر کردن خودمان استفاده کنیم تا بتوانیم به دیگران کمک کنیم. برای شاد بودن باید از خودمان شروع کنیم. شادی ما باعث شعف و شادی خیلی از عزیزانمان می‌شود.

حسن اسدی

من حسنم، 20 سالمه و دانشجوی جامعه شناسی هستم(البته فعلاً، شاید تا یکی دوماه دیگه اخراج بشم.) نکته دیگه ای هم نیست دیگه، خدافظ.