به نظر خیلی‌ها اعتیاد یه حس سیاه و یه راز کثیفه و به همین خاطر معمولا کسی دوست نداره در مورد اعتیاد صحبت کنه. آره، درسته. اعتیاد واقعا کثیفه، اما ما باید در این مورد باهم صحبت کنیم. شایدم دلیل اینکه خیلی درمورد اعتیاد صحبت نمی‌کنیم این باشه که ما خودمونم می‌ترسیم که یه روزی معتاد بشیم. اعتیاد یه بیماریه! اینو همه می‌دونن. اما وقتی گرفتارش بشی، مهم نیست کی هستی یا اهل کجایی، بیرون اومدن از منجلاب اعتیاد برات سخت میشه!

خب، چه عواملی باعث میشن که یک نفر معتاد بشه؟ عوامل زیادی هستند که می‌تونن باعث بشن که شما هر لحظه به سمت اعتیاد برید و زندگی رو برای خودتون و اطرافیانتون تلخ کنید. شاید به نظر همه سن نوجوونی و جوونی وقتیه که خیلی‌ها معتاد میشن. شاید درست باشه که اکثراً تو این سن معتاد میشن اما دلایلی که باعث اعتیاد میشن، همشون تو این سن اتفاق نمی‌افتن. حالا بیایید دلایلی که باعث اعتیاد میشن رو باهم مرور کنیم.

مکانیسم مقابله ضعیف

زندگی سخت و پر از استرسه، هیچکس با این موضوع مخالف نیست. حتی کوچک‌ترین مشکلات هم میتونن برای ما پر از چالش باشن و ما رو ناراحت یا حتی افسرده کنن. اما همه ما مواقعی که مشکلاتی برامون رخ میده سعی می‌کنیم تا خودمون رو یجوری آروم کنیم.

 این روند خود-درمانی اسمش مکانیسم مقابله‌ست. این مکانیسم برای مشکلاتی که برامون رخ میده همیشه راه حل داره. اما تصمیم نهایی رو ما می‌گیریم که به اون راه حل عمل کنیم یا نه؟ یا حتی اگه عمل کردیم، چقد قراره اون کار رو برای آروم کردن خودمون انجام بدیم؟

بذارید با یه مثال منظورمو بهتون بگم؛ حتما بین دوستاتون هستن کسایی که وقتی عصبانی میشن سریع باید یه چیزی بخورن. یعنی طرف هم داره غذا میخوره هم داره حرص میخوره ولی بعد اون کم کم آروم میشه. این دقیقا روند مکانیسم مقابله با مشکلات اون فرده.

حالا مکانیسم مقابله هر فرد نسبت به شخصیتش متفاوته. یعنی ممکنه یکی با غذا خوردن آروم شه، یکی با خوابیدن، یکی با تنها موندن برای یه مدت کوتاه، یکی هم با سیگار، الکل یا مواد. غذا خوردن و خوابیدن که بعد از مدت کوتاهی حل میشن. اما اگه شما برای آروم کردن خودتون سمت مواد و دود رفتین، احتمالاً به جمعیت معتادین کشور اضافه شدین.

اصل لذت

اینو دیگه همه میدونن که خیلی‌ها برای لذت مواد میزنن. خیلی‌هاشونم میگن که آقا ما تفریحی می‌زنیم، معتاد نیستیم. اوکی، تو راست میگی! اما اصلا فلسفه لذت بردن چیه؟ چرا باید واسه لذت بیشتر مواد بزنیم؟ خب اینا همش تقصیر مغزمونه. مغز ما عاشق لذت بردنه، یعنی از لذت بردن زیاد لذت میبره!

شما وقتی یه کاری رو انجام میدین و از انجام اون کار لذت می‌برین، مغز به شما دستور میده که اون کار رو بیشتر انجام بدین. مثلا وقتی تو تولد داری کیک میخوری، هی دلت میخواد بیشتر بخوری، یا وقتی عاشق میشی، دوست داری تند تند معشوقت رو ببینی. داستان در مورد مواد هم همینطوره.

یه نکته دیگه رو هم بگم، “چیزی که ما رو نکشه، قوی‌ترمون میکنه”. شاید این جمله رو فقط تو مباحث ورزشی و انگیزشی شنیده باشین اما تو مواد هم همینه. بدن ما می‌تونه با سخت‌ترین شرایط هم هماهنگ بشه، دیگه یه دوز کم از مواد که چیزی نیست.

وقتی شما برای اولین بار از یه مواد مصرف می‌کنین، شاید تا چند هفته تو همون دوز اول بمونید، اما بعدش بدن شما به اون دوز مواد عادت میکنه و شما مجبورید تا دوز مواد رو افزایش بدین تا مغز به همون لذتی که قبلا تجربه کرده برسه.

عوامل ژنتیکی

همه فکر می‌کنند اعتیاد یک ویژگی ژنتیکی است، اما در واقع اینطور نیست. مثلا خیلی‌ها میگن که چون پدر یا مادر یه نفر معتاد بوده، بچه اونا هم احتمالاً معتاد از آب در میاد. اما خیلی‌ها هستن که با وجود اعتیاد اولیاشون، خودشون معتاد نشدن.

در اصل این اعتیاد پدر و مادر نیست که موجب اعتیاد فرزند میشه، بلکه به اراده ضعیف اون ژنتیک برمی‌گرده. خب، یه بچه از ترکیب ژنتیک پدر و مادرش درست میشه و ویژگی‌های انتسابی اون بچه از طریق اولیا به دست میاد. وقتی پدر یا مادر در برابر بعضی چیزها توانایی مقاومت نداشته باشن، احتمالش زیاده که بچه هم این توانایی رو نداشته باشه. به خاطر همینه که خیلی‌ها با یک بار مصرف مواد معتاد میشن و نمی‌تونن از مواد دست بکشن.

محیط اجتماعی

خب قبل از اینکه بخوایم وارد این بحث بشیم، لازمه که دو تا نکته بازگو بشن. ماها دو نوع ویژگی داریم. ویژگی‌های انتسابی و اکتسابی. ویژگی‌های انتسابی همونایی هستن که از پدر و مادر به ما داده میشن و ما نقشی تو به دست آوردن اونا نداریم، مثل رنگ چشم، مو، ملیت و غیره. و اما اکتسابی هم ویژگی‌هایی هستن که ما خودمون به دست میاریم مثل اخلاق، کار یا زبان دوم. محیط و دوستان تو ویژگی‌های اکتسابی خیلی خیلی تاثیرگذارن.

حالا بریم سراغ مواد. مواد مخدر همه جا هست. یعنی مهم نیست که کجا زندگی میکنی، مواد همیشه در دسترسه. البته که تو مناطق کم‌درآمد مواد بیشتر، راحت‌تر و ارزون‌تر پیدا میشه. ما آدما تقریبا از تمام چیزهای اطرافمون تاثیر می‌گیریم.

وقتی ما با کسایی معاشرت کنیم که با مواد ارتباط خوبی دارن، ناخودآگاه وارد این چرخه میشیم و دوست داریم که یکم از اون موادهایی که دوستامون میزنن رو امتحان کنیم. این دیگه تقصیر خونوادمون نیست، ما خودمون دوست داریم که این مورد رو تست کنیم.

البته خیلی‌ها میگن که همه این حرف‌ها چرت‌وپرته، کسی که نخواد معتاد بشه، با هزارتا معتادم بچرخه، معتاد نمیشه. شاید این حرف درست باشه، اما همیشه هم به این سادگی نیست. اعتیاد خیلی سریع‌تر از چیزی که فکر کنید اتفاق می‌افته و دیر یا زود براتون مشکل ساز میشه!

غریبه بودن با اجتماع

همونقدر که معاشرت با آدمای معلوم‌الحال خطرناکه، تنها موندنم خطرناکه. منظور من از تنهایی، قهر کردن یا صحبت نکردن با خونواده و دوستان نیست. تنها بودن از لحاظ عاطفی. بذارید با یه مثال در مورد یه قشر خاصی از دوستامون صحبت رو شروع کنیم.

خوانواده LGBTQ یا همون همجنس‌گراها. مطمئنم با خوندن این کلمه هم حس بدی گرفتید. تو کشور ما، انگار همجنس‌گراها مجرمن و باید ازشون دوری کنیم. چرا؟ خب گرایش‌های جنسی هر کسی به خودش مربوطه.

اما چرا از این گروه حرف زدیم؟ ببینید اکثر این افراد تنها هستن و نمیتونن دوست‌های صمیمی برای خودشون داشته باشن. یا وقتایی هم که این افراد باهم میرن بیرون، بقیه یه طور خاصی نگاشون میکنن یا بهشون تیکه میندازن!!!!

خب این دقیقا غریبه بودن با اجتماعه. این فرد نمیتونه مکانیسم مقابله سالم داشته باشه، چون مردم با نوع نگاه کردن و حرف زدنشون این اجازه رو به این افراد نمیدن. پس مکانیسم مقابله اونا مواد رو بهشون پیشنهاد میده.

حرف آخر

مواد واقعا راه خوبی برای مبارزه با مشکلات نیست. مصرف مواد کم‌کم باعث میشه تا ما خود واقعی و همچنین اهدافمون رو از یاد ببریم. بعد از این تبدیل میشیم به یه نفر که فقط دنبال مواده و بعد از مدتی از زندگی سیر میشیم و به فکر خودکشی می‌افتیم.

#نه_به_مواد