قبل از شروع بهتر است نگاهی به تاریخچه بازی بیلیارد بیندازیم:

شکسپیر در نمایشنامه ” آنتونی و کلئوپاترا ” در سال 1674 از بیلیارد نام برده است و این نشان می‌دهد آن بازی در آن زمان محبوب و معروف بوده پس قدمت آن بسیار بیشتر است. این بازی بر اساس یافته‌ها اولین بار در دهه 1340 اختراع گردید. بیلیارد در ابتدا به مانند بازی کراکت بر روی زمین چمن و با توپ انجام می‌شد و بعدها به یک بازی در مکان‌های مسقف و بر روی میز که با پارچه سبز رنگ پوشانده شده است که نماد همان زمین چمن می‌باشد تبدیل شد.

متاسفانه شخص خاصی به عنوان پدید آورنده اولیه این بازی در تاریخ معرفی نشده است ولی افرادی مانند John Wesley Hyatt به عنوان مخترع توپ‌های به سبک کنونی و همچنین کاپیتان Mingaud که یک تاجر سوئدی بود میزها با شکل و شمایل کنونی را بوجود آوردند. با توجه به نام این بازی احتمالا فرانسه زادگاه آن است چرا که برخی معتقدند bilart در فرانسه به معنی چوب سخت است که کلمه بیلیارد نیز از آن گرفته شده است. پس از جنگ جهانی اول برای مدت‌ها این بازی در حاشیه قرار گرفت تا اینکه با باز شدن سینماها در سال 1968 و اکران فیلم قهرمان با بازی پل نیومن مجددا این بازی محبوب گردید و بر سر زبان‌ها افتاد. در طول این مدت سایز میزها و اندازه و حتی جنس توپ‌ها تغییرات زیادی کرده است و بازی‌های بیلیارد امروزی هیچ شباهتی به بازی اولیه ندارند.

تجهیزات لازم برای بازی بیلیارد

• چوب: چوب بازی بیلیارد از سه قسمت اصلی نوک بدنه و دسته تشکیل شده است برخی از چوب‌ها دو تکه و برخی یک‌پارچه هستند. طول استاندارد برای چوب بیلیارد 147 سانتی متر است ولی افراد حرفه‌‎ای بر اساس قد خود چوب سفارشی تهیه می‌کنند.
• توپ: توپ ها یا از جنس رزین هستند و یا عاج فیل که طبیعتا توپ‌های عاج خاص‌تر می‌باشند. کروی بودن کامل توپ بسیار اهمیت دارد چرا که در غیر این صورت ضربات با خطا مواجه می‌شوند.
• میز بیلیارد: این میز در بازی‌های مختلف سایزهای متفاوتی دارد و حتی تعداد سوراخ‌های آن بین 6-4 متغیر است. ارتفاع نیز در نوع میز و بازی تاثیر دارد ولی تمام آن‌ها با پارچه سبز رنگ از جنس پشم پوشانده می‌شوند. جنس پارچه و تراز بودن میز بسیار اهمیت دارد. نکته بسیار مهم دیگر در میز بیلیارد کناره‌های میز است که به آن باند می‌گویند این کناره‌ها بایستی خاصیت ارتجاعی استانداردی داشته باشند که میزان برگشت توپ پس از برخورد به باند تحت کنترل و پیش‌بینی بازیکن باشد.
• گچ: از گچ جهت بالا بردن اصطکاک بین توپ و نوک چوب استفاده می‌شود تا در هنگام ضربه نوک چوب روی توپ لیز نخورد و ضربه دقیق انجام شود.
• راک: وسیله‌ای مثلث شکل است که جهت چیدن توپ‌ها از آن استفاده می‌گردد.
• رست: از یک چوب بلند تشکیل شده است که سر آن حالت قرار‌گیری دست بر روی میز را ایجاد می‌کند و در مواردی که مکان توپ به گونه‌ای است که امکان قرارگیری دست بازیکن پشت توپ وجود ندارد از آن استفاده می‌شود.
• نور: برای ایجاد نور در میز بیلیارد از نور سفید فلورسنت استفاده می‌شود تا هم چشم بازیکنان را ناراحت نکند و هم سایه توپ بر روی میز باعث خطای دید بازیکن نشود.
• تخته گچ: شما ممکن است نیاز به تخته گچ داشته باشید تا امتیازات و نتایج را در حین بازی بر روی آن نوشته و نمایش دهید.
• پودر بیلیارد: برخی از بازیکنان از پودر بیلیارد برای کاهش اصطکاک بین دسته و پوست استفاده می‌کنند. این کار به بازیکن کمک می‌کند تا دسته را بهتر بر روی توپ سفید حرکت دهد.

اصطلاحات در بازی بیلیارد

• Cue ball: توپ سفیدی که هیچ علامتی ندارد و بازیکنان از آن برای ضربه زدن به توپ‌های دیگر استفاده می‌کنند.
• Object ball: توپی که توسط توپ سفید نشانه‌گیری و به آن ضربه زده می‌شود.
• Pocketing: انداختن توپ هدف در سوراخ
• Pitok: به هر خطایی در بازی می‌گویند.
• Mask: این اصطلاح از کلمه maske در فرانسوی به معنی پوشش، آمده است و به حالتی گفته می‌شود که امکان ضربه مستقیم توپ سفید به توپ هدف وجود نداشته باشد.
• Sharon: وقتی که از یک توپ دیگر جهت هدایت غیرمستقیم توپ هدف استفاده می‌کنیم.
• Break: این اصطلاح به ضربه اولیه یا بازی شروعی اطلاق می‌شود. در این ضربه، بازیکن از توپ سفید (cue ball) استفاده می‌کند تا توپ‌های دیگر را به حرکت درآورد.
• Rack: یک رک (rack) مجموعه ای از توپ‌های بیلیارد است که به صورت مثلثی در پایه میز بیلیارد قرار می‌گیرند. بازیکنان باید توپ‌ها را درون رک مرتب کنند قبل از شروع بازی.
• Scratch: اگر توپ سفید (cue ball) پس از ضربه بازیکن به توپ هدف، به سوراخ بیافتد، این حالت به عنوان “scratch” شناخته می‌شود. در این صورت، بازیکن امتیازی را از دست می‌دهد.
• Bridge: این اصطلاح به موقعیت دست بازیکن بر روی میز و روی توپ سفید (cue ball) اشاره دارد. بازیکنان از جسم خود و دستان خود برای حمل و نقل توپ سفید استفاده می‌کنند.
• Carom: این اصطلاح به وقوع می‌پیوندد وقتی توپ سفید (cue ball) ابتدا به توپ هدف برخورد کرده و سپس به توپ دیگری برخورد می‌کند. این روش در برخی از نوع‌های بیلیارد استفاده می‌شود.
• Defensive Shot: این اصطلاح به ضربه‌ای اطلاق می‌شود که بازیکن به منظور محافظت از توپ‌های خود و جلوگیری از حرکت توپ‌های حریف انجام می‌دهد. در این ضربه، بازیکن سعی می‌کند تا توپ سفید را به نقاطی در میز بزند که تا حد امکان توپ‌های حریف را به سوراخ نبرد.
• Combination Shot: در این ضربه، بازیکن توپ سفید را به یک توپ هدف می‌زند و سپس توپ هدف به توپ دیگری برخورد می‌کند تا آن را به سوراخ بفرستد. این ضربه معمولاً برای بازیکنانی که مهارت بالایی دارند، استفاده می‌شود.
• Jump Shot: در این ضربه، بازیکن با استفاده از دسته یا وسیله‌ای ویژه، توپ سفید را به گونه‌ای ضربه می‌زند که از میز بالا بپرد و روی توپ‌های دیگری برخورد کند. این ضربه برای پریدن از توپ‌های در مسیر، مانند توپ‌هایی که بین توپ هدف و توپ سفید قرار دارند، استفاده می‌شود.

انواع بازی های بیلیارد

در بیلیارد همانگونه که اشاره کردیم میزها و بازی‌های متفاوتی وجود دارد و حتی قوانین برخی از بازی‌ها نیز توسط افراد و یا کشورها تغییر و بومی‌سازی شده‌اند ولی ما در این مقاله به بازی‌ها و دسته‌بندی استاندارد آن خواهیم پرداخت.

اسنوکر (Snooker)

خاستگاه این بازی از کشور هند و توسط یک افسر ارتش بریتانیا به نام نوبل چمبرلین است. اولین بار وی در حال آزمون و خطا بر روی میز بیلیارد موجود در کمپ افسران بریتانیا این بازی را اختراع نمود و قوانین آن را گسترش داد. در سال 1851 جان رابرت که قهرمان وقت بیلیارد در انگلستان بود در دیدار با یکی از مهاراجه‌های هندی با چمبرلین دیدار می‌کند و قوانین این بازی را از او یاد می‌گیرد و این نقطه عطف پیدایش و گسترش اسنوکر در بریتانیا می‌شود. هم‌اکنون بازی اسنوکر برای انگلیسی‌ها مانند بازی بیسبال برای آمریکایی‌ها است از این رو تورنمنت‌های بزرگ با جوایز میلیون پوندی هر ساله در انگلیس برگزار می‌شود.

میز بازی اسنوکر مستطیل شکل با طول 3 متر و 85 سانتی‌متر و عرض 2 متر و 50 سانتی‌متر است. ارتفاع میز اسنوکر 85 سانتی‌متر می‌باشد. محل قرارگیری میز اسنوکر نیز بسیار مهم است، میزها باید به نحوی قرار گیرند که حداقل ‌180 سانتیمتر از هر طرف هیچ مانعی نباشد تا بازیکنان به راحتی بتوانند در تمام دور تا دور میز آزادانه حرکت و بازی کنند و هنگام ضربه زدن چوب آنها به جایی گیر نکند. سقف نیز بایستی حداقل دو متر باشد تا فاصله نور از میز رعایت شود. این‌ها نکات اصلی هستند که شما هم می‌توانید در انتخاب باشگاهی که می‌خواهید در آن بازی کنید مد نظر قرار دهید. البته در انتخاب باشگاه نکات دیگری نیز مانند کیفیت میزها و چوب‌ها و حتی سکوت اهمیت دارد چراکه بازی اسنوکر یک بازی فکری است که نیاز به تمرکز بالا دارد.

اسنوکر استاندارد

• 15 توپ قرمز با ارزش امتیازی 1
• 1 توپ زرد با ارزش 2
• 1 توپ سبز با ارزش 3
• 1 توپ قهوه ای با امتیاز 4
•  1 توپ آبی با امتیاز 5
• 1 توپ صورتی با امتیاز 6
• 1 توپ مشکی با امتیاز 7
• 1 توپ سفید یا کیو بال

پس از چیدمان توپ‌ها ابتدا بازیکنان توپ‌های قرمز رنگ را داخل پاکت می‌اندازند و پس از هر بار انداختن توپ قرمز اجازه دارند یک توپ رنگی را بزنند که در صورت پاکت شدن بر حسب امتیاز هر رنگ به امتیاز آنها اضافه می‌شود. این کار تا تمام شدن هر 15 توپ قرمز ادامه می‌یابد و پس از آن بازیکنان باید توپ‌های رنگی را به ترتیب امتیاز آنها از زرد تا مشکی در پاکت بیندازند. هر فرد یک نوبت جهت ضربه زدن دارد در صورتی که توپی را داخل سبد نیندازد و یا خطایی از سوی او رخ دهد نوبت به بازیکن بعدی منتقل می‌شود. در نهایت هر کس مجموع امتیازات بیشتری داشته باشد برنده خواهد بود. ماکزیمم امتیاز 147 امتیاز است که در صورتی بازیکن به این امتیاز دست می‌یابد که بعد از هر توپ قرمز توپ مشکی را وارد پاکت کند.

قوانین اسنوکر بسیار طولانی و پیچیده است ولی در اینجا یه چند نوع خطا یا پیتوک اشاره می‌کنیم:

• Miss ball، برخورد توپ سفید به توپی که نوبت زدن آن نبوده
• Miss que، اگر کیوبال به توپ هدف برخورد نکند
• برخورد توپ به بدن بازیکن و جابه جا شدن آن
• افتادن توپی که نوبت آن نبوده به داخل پاکت

بیلیارد (Pool)

سبک بازی بیلیارد (pool) دو زیر شاخه اصلی دارد ایت بال و ناین بال که محبوب‌ترین و شناخته‌ترین سبک آن ایت بال می‌باشد.

بازی ایت بال در سال 1900 در کشور آمریکا بوجود آمد در این بازی از میزهای کوچکتر از میز اسنوکر استفاده می‌شود، این میز مستطیلی با طول 314 و عرض 172 می‌باشد. این بازی از 15 توپ تشکیل شده است که 7 تای آنها تک رنگ و 7 تای دیگر دو رنگ و دارای نوار رنگی می‌باشند. در این بازی هر بازیکن که اولین پاکت را انجام دهد آن نوع توپ برای او خواهد شد و از این به بعد باید توپ‌های همان گروه یعنی تک رنگ یا دو رنگ را با کیوبال بزند تا در داخل پاکت قرار گیرد. هر بازیکنی که تمام توپ‌های خود را زودتر وارد پاکت نماید به سراغ توپ شماره 8 که مشکی رنگ است می‌رود و در صورت پاکت کردن آن برنده خواهد شد. اگر در حین بازی شخصی به اشتباه توپ حریف خود را در پاکت بکند آن توپ به بازی برنگشته و به نفع طرف مقابل در پاکت قرار می‌گیرد. خطاهای این بازی نیز مانند اسنوکر است با این تفاوت که در صورت خطا طرف مقابل می‌تواند کیوبال خود را در هر نقطه‌ای از میز که بخواهد قرار دهد و بازی را ادامه دهد.

این روش استاندارد بازی ایت بال می‌باشد ولی سبک دیگری نیز از این بازی وجود دارد که شبیه پیرامید است پیرامید یک دسته از بازی ایت است که در روسیه رواج دارد و در آن مجموع شماره‌های توپ‌های پاکت شده برای هر فرد به عنوان امتیاز لحاظ می‌گردد. توپ‌های بازی پیرامید تک رنگ و سفید می‌باشند و فقط بر روی آنها از 1 تا 15 شماره‌گذاری شده است.  توپ‌های آن از توپ‌های ایت بال و اسنوکر بزرگ‌تر و سنگین‌تر است میز پیرامید شبیه میز اسنوکر است و بعضا بر روی همان میزهای اسنوکر بازی می‌شود.

در ایت بال به شیوه پیرامید مجموع امتیاز‌های توپ‌های پاکت شده برای هر فرد لحاظ می‌گردد و برنده شخصی است که امتیاز بیشتری در آخر بازی کسب نماید.

 در ناین بال که سبک دیگری از pool است 9 توپ رنگی با شماره 1 تا 9 وجود دارد و بازیکنان بایستی از کمترین شماره تا بیشترین به ترتیب اقدام به پاکت کردن نمایند و در نهایت مجموع شخصی که امتیاز بالاتری دارد برنده خواهد شد.

خطاها یا پیتوک ها در بیلیارد

• پاکت شدن توپ مشکی (8) قبل از نوبت آن که منجر به باخت کامل می‌شود.
• تماس بدن بازیکن با توپ‌های روی زمین
• عدم برخورد کیوبال به توپ هدف یا خوردن به توپ بازیکن حریف

بیلیارد کارامبولا

خاستگاه این سبک از بازی بیلیارد فرانسه است. در این بازی میزها پاکت یا سوراخ ندارند. این روش تنها در فرانسه رایج است و در خارج از این کشور نه میزهای آن وجود دارد و نه بازی می‌شود.

میزهای این بازی علاوه بر اینکه هیچ سوراخی ندارند در زیر سنگ میز از گرمایش الکتریکی استفاده می‌شود و دمای میز را 5 درجه سانتیگراد بالاتر از دمای محیط نگه می‌دارد تا چرخش توپ بر روی میز به صورت کامل و دقیق انجام شود. سه نوع سبک بازی کارامبولا وجود دارد: 1- تک کوشنی 2- سه کوشنی 3- بیلیارد نمایشی یا هنری

در این بازی سه نوع توپ یکی کیوبال که سفید و بدون علامت است و توپ سفید علامت دارد که در برخی موارد زرد رنگ نیز می‌باشد و سومی توپ قرمز رنگ می‌باشد. در این بازی بازیکنان باید توپ قرمز را در محدوده تعیین شده در زمین که آن هم انواع مختلفی دارد نگه دارند. در این بازی باید با کیوبال که توپ سفید بدون علامت است به توپ نشانه که توپ سفید علامت‌دار است ضربه وارد شود تا مکان قرارگیری توپ هدف که توپ قرمز رنگ است در مناطق تعیین شده (بر اساس سبک بازی) قرار گیرد. هر بازیکنی که به امتیاز تعیین شده 10 برسد برنده است. هر ضربه درست به نحوی که تعریف شد یک امتیاز دارد.

تک پاکت

میز بیلیارد این بازی نیز باید دارای 6 پاکت باشد. با این حال، هر بازیکن فقط مجاز به استفاده از یک پاکت در یک زمان است. هر بازیکنی برای شکست دادن سایر بازیکنان باید امتیاز کسب کند. این شامل اطمینان از قرار دادن یک توپ خاص در یک پاکت انتخابی است. اگر کسی توپی را که به دنبالش است در پاکت تعیین‌شده حریف خود به پاکت بزند، حریف یک امتیاز می‌گیرد و نوبت اولی به پایان می‌رسد. (این یک خطا است) بعد از این اتفاق، توپ‌ها مرتب می‌شوند و نوبت نفر بعدی شروع می‌شود.

وقتی بازیکنی مرتکب خطا می‌شود، بازیکن مقابل یک امتیاز کسب می‌کند. با این حال، اگر آنها سه بار متوالی خطا کنند، به طور پیش فرض بازی را به بقیه حریف می‌بازند. در این بازی، بازیکنان نیازی به زدن ضربات خاص خود ندارند و هیچ روش مشخصی برای چیدمان توپ‌ها وجود ندارد.

admin